Elke week bespreekt Marcel Verreck in Den Haag Centraal heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

Op 24 december ben ik jarig, zo is het nou eenmaal. Ik ben alhier met een keizersnee geboren en – zo wil het verhaal – de gynaecoloog moest op de wintersport. Precies een week later kwam mijn goede vriendin B. ter wereld. Op Oudejaarsdag. Wij hebben een lopend dispuut over wie van ons de zieligste verjaardag heeft. (Ik natuurlijk!) Mijn vader trof het trouwens ook niet. Geboren op 6 december, kreeg hij op pakjesavond een kadootje met de toevoeging: ‘Dat is dan gelijk voor je verjaardag, Pietje.’
Mijn vriendin B. woont al weer enige jaren in Haarlem en net zoals ik viert ze haar verjaardag ijzerenheinig op die onmogelijke dag. Het lukt me haast ieder jaar om die te bezoeken. Soms met de trein, dan moet je oppassen dat je de laatste rond een uur of half acht niet mist. Meestal ga ik met de auto, altijd weer een spectaculaire tocht door de tijdelijk bezette gebieden. Lichtflitsen, harde knallen, rotjeswerpende rotjochies, voor een goede vriendin heb je wat over. En de ontvangst is van zichzelf al zo warm.
Ook dit jaar zal ik de tocht ondernemen en ik verheug me nu al op de terugreis. Als ik de eeuwenoude stad achter me heb gelaten, wachten de donkere polders van Zuid-Holland. Ooit heb ik de snelweg verlaten om die duisternis ten volle te ervaren. Het is een fascinerend schouwspel. Eenzame boerenhoeven, opgesierd met overdadige kerstverlichting, pinkelen in de nacht. Aan de einder dondert en bliksem het ongeduldig. De Randstad staat op ontploffen.
De vraag is hoe je dit vuurwerk duidt. Als een evidente metafoor van een verwarde, door consumptie en agressie verscheurde, in brand staande planeet? Of als een feestelijk teken van menselijke levendigheid en hoop in een duisternis die op termijn door heldere positieve krachten zal worden onttakeld? Zijn wij omringd door de zwarte somberheid van het verlies, het gemis, de wanhoop en de onverschilligheid? Of hebben wij dat donker juist nodig om het licht ten volle te kunnen ervaren?
Ik heb mijzelf regelmatig verbaasd als optimist. Hoeveel wolken er ook over mijn bestaan trekken, ik blijf hardnekkig het licht zien. Dat wens ik u ook toe, evenals het allerbeste bij elke stap in de tijd die u zet. Met die glimlachende gedachte zal ik op Oudejaarsavond terugrijden op weg naar mijn plaats in het geheel, Den Haag.

Elke week bespreekt Marcel Verreck in Den Haag Centraal heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

Op vrijdag 9 december jl. om 14.00 uur betrad ik de Haagse Hogeschool om deel te nemen aan de jaarlijkse schrijfdag van Amnesty International. Daar werden door jong en oud, bekend en onbekend, brieven en kaarten geschreven om de aandacht te vestigen op het lot van onderdrukte individuen en bevolkingsgroepen. Een buitengewoon nuttig initiatief, want in veel gevallen kan zo’n lawine van aandacht de slachtoffers sterken en zelfs ook bevrijden.
De procedure was overzichtelijk: er lagen voorbeeldteksten en dan was het kijken of je handschrift het nog deed. Want wanneer schríjft de digitale mens dezer dagen? Dit jaar kon je brieven schrijven aan bijvoorbeeld president Obama (aangaande Edward Snowden) en de Canadese premier Justin Trudeau (omtrent de dreigende teloorgang van Indiaans grondgebied door een stuwdam), maar ook aan de opperhoofden van Peru en Azerbeidzjan wegens flagrante schendingen van de rechten van hun onderdanen.
Er waren twee soorten boodschappen te schrijven: een brief op poten naar de verantwoordelijke machthebber en een kaart met bemoedigende woorden voor het slachtoffer.
Allebei hard nodig, want het is zoals bekend niet fraai wat mensen elkaar allemaal aandoen. Het leven op de aardkloot kan verschrikkelijk zijn. En niet alleen buiten ons land, want juist die ochtend werden we geconfronteerd met gruwelijk binnenlands leed. Ik besloot daarom de buitenlandse narigheid links te laten liggen en mij te concentreren op dit slachtoffer. Eigen ellende eerst! Tijd voor een verhelderend schrijven aan de immer grijnzende baas van de heersende elite, onze minister-president:

Geachte heer Rutte,

Er is veel leed in de wereld, zoals u misschien ooit ter ore is gekomen, maar dat valt in het niet bij de horror waarin Geert Wilders zich bevindt, nu hij het parlement en de rechtspraak niet eens meer nep mag noemen. Nu hij de vurige wens van miljoenen Nederlanders tot Marokkanen-reductie geen stem mag geven. Laten we niet doen of Wilders knetterder gek is dan dit land. We moeten blij zijn met eindelijk een Limburger die zich verstaanbaar weet te maken. Natuurlijk, zijn drieste uitspraken klonken vroeger vooral op de cabaretpodia. Om zoveel overdrijving werd hard gelachen. Dat hij meldt uiteindelijk met al zijn tegenstanders te zullen afrekenen, kunnen we niet anders dan als een hilarische hyperbool zien. Want zoiets had Erdogan ook kunnen zeggen (én doen), of die andere snorremans. Toch? Met vriendelijke groet,

Marcel Verreck

Elke week bespreekt Marcel Verreck in Den Haag Centraal heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

Ons eerste touwtje uit de brievenbus kan ik mij nog goed herinneren. Niet precies hoe het eruit zag (leer, touw, stevige stof?), maar wel dat het geïnstalleerd werd. Een belangrijke statie in mijn kruistocht naar volwassenheid. Daar hing het, achteloos tegen het bruine hout van Van Weede van Dijkveldstraat nummer 50. Bij mijn eerste ruk gebeurde er niets, terwijl mijn ouders met een eenvoudig handgebaar de deur openden. Had ik dan toch nog te weinig kracht? Was het touwtje vooralsnog te hoog gegrepen?
‘Je moet hem een beetje naar de zijkant trekken,’ zei mijn moeder, als timmermansdochter in handigheid verre de meerdere van mijn enthousiaste maar lompige vader.
Een klik, langzaam viel de deur open. Deur dicht en nog een keer proberen. Jawel, het bleef werken. ‘Wel goed de deur sluiten,’ zei mijn moeder, ‘we stoken niet voor het heelal.’
Ook daarin verwees zij alvast naar de profetische woorden van Jan Terlouw, zoals die deze week de natie opschrikten. Bij de familie Terlouw in Utrecht – zijn kinderen zijn van mijn leeftijd – hing in de jaren zestig en zeventig ook het touwtje uit de brievenbus. Zelfs de latere seriemoordenaar Hans van Z. liep daar in en uit, Terlouw en zijn dochter hebben daar een boek over geschreven, maar dat doet niets af aan de kernachtige boodschap van de oud-politicus en verhalenverteller.
Ik snap wel waarom zijn verhaal even flonkerde in de nacht van ellende en somberheid waarin velen zich wanen. Cynisme, bevestiging van het eigen gelijk, permanente teleurstelling, het is op den duur niet vol te houden. Moet je weer ’s avonds na je werk met je pantoffels aan achter je computer kruipen om onder een schuilnaam honende commentaren, scheldwoorden en doodsbedreigingen te versturen.
Er valt een vliegtuig met voetballers uit de lucht en overal ter wereld manifesteert zich de behoefte om te rouwen en te delen. Lichtjes in de stadions, rouwbanden, de ander de cup gunnen, haast religieuze demonstraties die alle cynische marketingwetten overstijgen. De brompot zal zeggen dat er gezwolgen wordt in leed en ziet het verdienmodel al weer aan de horizon zien opdoemen. Rene Cuperus (PvdA) die met Tommy van der Lee (GL) bij Binnenhof hopeloos zat te bakkeleien over ‘linkse samenwerking’ noemde Terlouws toespraak ‘sentimenteel’. Tja, het touwtje uit de brievenbus van de PvdA-ruïne. Wie wil daar ondertussen nog aan trekken?

Elke week bespreekt Marcel Verreck in Den Haag Centraal heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

Ik ben een jongen van de stad. Nooit ergens anders gewoond dan daar. Wel eens kortstondig verbleven in een dorp, vaak in het heerlijke Friesland, waar je over het water sneller bij het volgende klompje huizen bent dan over de weg. Ook een tijdlang veel vertoefd in een Goois plaatsje, dat door de inwoners zelf in een merkwaardige mengeling van trots en weerzin ‘het groene graf’ werd genoemd. Het had zeker dorpse trekken, maar de snelweg liep er vlak langs en je was binnen een half uur in de stadse drukte.
Ooit beleefde ik een dag waarop ik ‘s ochtends op het desolate uiterste oostpuntje van Schiermonnikoog was en ‘s middags in de hektiek van de Albert Cuyp-markt. Het was me allebei even lief. Misschien dat ik daarom ook zo van mijn eigen Bomenbuurt ben gaan houden. Die heeft dat allebei.
Een stad, en zeker Den Haag, is een verzameling werelden, waartussen je bliksemsnel heen en weer kan reizen. Maar waar het huis staat dat je met je geliefden deelt, dat is je dorp. Dat vaste baken in een woelige, steeds minder overzichtelijke wereld. Met de routines die je irriteren en geruststellen. Niemand kan zonder. Je hebt steden in Nederland, zoals Eindhoven, die bestaan uit aan elkaar gegroeide dorpen. Den Haag heeft in de loop der tijden behoorlijk wat buren gekoloniseerd, maar onze gemeente is ook driftig in de weer geweest met eigen uitbreidingen. Het duurt altijd even voordat zo’n goedbedoeld kluitje woningen een ziel krijgt, maar geduld betrachten loont.
De Bomenbuurt, om dicht bij huis te blijven, is nu honderd jaar oud en een onvervreembaar element in de Haagse metropool. Hoeveel mensen zullen er ondertussen gewoond hebben? Hoeveel kinderen zijn er geboren? Hoeveel verwekkingen hebben er plaatsgevonden? En hoeveel pogingen daartoe zijn er inmiddels ondernomen? Hoeveel tranen zijn er geplengd? Zoveel, dat de dijken niet hoeven te breken (zoals elke zaterdag op NPO 1) om de boel onder water te zetten. Hoeveel decibel lachgeluid is er geproduceerd? Genoeg om de legendarische knal van de Krakatau (tot in Europa te horen) tot een plopje te reduceren. Zoveel leven is er geleefd, ook al zie je het er aan de buitenkant niet altijd aan af, en zo is de ziel van mijn dorpje ontstaan. Veel van die mooie verhalen zijn te lezen in ‘Een eeuw Bomenbuurt’, samengesteld door Bomenbuurtgenoten.

Elke week bespreekt Marcel Verreck in Den Haag Centraal heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

Ja hoor, hij is er! De profielschets voor de nieuwe burgervader van Den Haag. Superhelden kunnen zich opmaken voor een slijtageslag, want degene die alle gevraagde kwalificaties in huis heeft is niet van deze wereld. Met zulke eisen kan deze procedure alleen maar op een teleurstelling uitlopen. Aan de andere kant, het is altijd goed voor de allerbeste te gaan. Ambitie is in onze van oudsher heerlijk dommelende stad geen vies woord meer.
Een wakkere reporter van NPO Radio 5 (ik hoop dat ik het zo goed zeg) belde mij voor commentaar. Een mooie gelegenheid om met deze zender kennis te maken. Ik ga er zeker vaker naar luisteren. Alleen al het muziekaanbod bracht mij terug naar de jongenskamer waar ik luisterde naar Radio Noordzee. Verder biedt deze zender kalme, vriendelijke journalistiek, geen hysterische opstapeling van opgewonden quotes op zenuwslopende jingles.
Maar terug naar de toekomst. Lukt het om iemand te vinden die aan dit profiel voldoet? Neem America: een heel groot land met heel veel capabele mensen en uiteindelijk wordt Donald Trump president. Niets is dus onmogelijk.
Een tamelijk sinistere passage in de profielschets vond ik die waarin de nieuwe burgemeester geacht wordt ‘een scharnierfunctie’ te vervullen. Ik moest meteen aan een nekklem denken. Natuurlijk snap ik de goede bedoelingen wel, maar ik zou toch graag pleiten voor een minder buigzame figuur. De nieuwe burgemeester moet er voor alle bewoners zijn, dat lukt je alleen als je ze niet allemaal te vriend wil houden. Daarvoor is de verscheidenheid in onze stad te groot.
De crisis in het openbaar bestuur betreft vooral een gebrek aan vertrouwen in de bovengestelden. De burger koestert zijn teleurstellingen en de overheid is een voor de handliggend doelwit. Daarom hebben iemand nodig met waardigheid, autoriteit en dus ook een zekere afstand tot de mensen. Sympathiek natuurlijk, maar ook een beetje angstaanjagend.
Voor de hand liggende helden als Haagse Harry en Aadje Mansveld hebben we helaas alleen nog maar als standbeeld. Voormalig koningin Beatrix zou een goede kandidaat zijn. Zij begreep dat de (geloof)waardigheid van een leider gebaat is bij een kloof met de onderdanen. Haar zoon doet nu populair en heet inmiddels Willy.
Maar Beatrix zal het niet doen. Dan maar Mark Rutte, gepokt en gemazeld, met een bewezen talent voor afstandelijkheid. En na de komende verkiezingen hopelijk op zoek naar een baan.

Elke week bespreekt Marcel Verreck in Den Haag Centraal heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

Het zou de laatste grote klus van burgemeester Jozias van Aartsen worden. Vooraf was hij optimistisch: ‘We hebben hier diverse internationale toppen gehad, de zaak Mitch Henriquez en het gedoe in de Schilderswijk, dit moet ook wel kunnen lukken.’
Desalniettemin was er niets aan het toeval over gelaten. Helikopters cirkelden boven de stad, straaljagers patrouilleerden door het luchtruim, op diverse plekken in Den Haag waren pelotons M.E. samengetrokken. Voor de kust had de Zr. Ms. De Ruyter inmiddels zijn positie ingenomen. De nieuwe Amerikaanse president Donald Trump had met een speciale oekaze zijn NSA toestemming gegeven de Nederlandse veiligheidsdiensten bij te staan bij hun pro-actieve screen- en scanbewegingen.
Het escorteren van de stoomboot tot binnen de territoriale wateren door het hypermoderne fregat was zonder problemen verlopen. De afgrendeling van de Scheveningse Haven had reeds 24 uur voor het aan land gaan een aanvang genomen. Op het Zuiderstrand was een gigantische, sterk op Sylvana Simons gelijkende pop in vlammen opgegaan. Volgens bronnen rond de brandstichters betrof het hier ‘warmlopen voor Oud en Nieuw’.
In de haven heerste een ouderwetse drukte. De detectiepoortjes functioneerden naar behoren en het uitdelen van de groengele kogelwerende vestjes aan de kinderen was één groot feest. Op de daken van de huizen kon je scherpschutterspieten zien kronkelen.
Toen de stoet met de Goedheiligman zich in beweging zette om in een urenlange optocht alle koopcentra van Den Haag aan te doen, zat de driehoek onder leiding van Van Aartsen paraat in de commandobunker onder het stadhuis. ‘Afgelasten is nooit een optie geweest,’ had de burgervader ferm verklaard, maar nu keek hij toch gespannen naar de monitoren van de duizenden bewakingscamera’s die de intocht minutieus in beeld brachten.
Het eerste incident vond plaats op de Frederik Hendriklaan. Een aantal recherchepieten hield ter hoogte van Patisserie Plasman een onverlaat met een taart staande. De arrestant werd met een nekklem buiten gevecht gesteld, maar verklaarde, eenmaal op adem gekomen, de taart alleen voor eigen gebruik te hebben gekocht. Uit voorzorg werd hij in verzekerde bewaring gesteld.
Het bleek een voorbode voor een hete middag. Ter hoogte van de Houtrustbrug volgde een grootscheeps treffen tussen verschillende demonstrantengroepen, maar door doortastend optreden van Mobiele Pieten, waarbij de roede niet werd gespaard, werden zij opgejaagd en uiteindelijk ter hoogte van het Indiëmonument definitief in de pan gehakt. Het heerlijk avondje kon beginnen.

Elke week bespreekt Marcel Verreck in Den Haag Centraal heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

Tachtigduizend exemplaren van het boek van zus Holleeder vlogen in een dag de winkel uit. Of de bibliotheek van de EBI in Vught een exemplaar heeft ingekocht is onbekend, maar ongetwijfeld zal broer Willem lucht krijgen van deze afrekening. Hij heeft er de Neus voor. De fascinatie voor ontspoorde gekken en wrede tirannen is alomtegenwoordig. Op het moment van schrijven is nog niet duidelijk of we zelfs een Amerikaanse president krijgen die in een van deze categorieën valt. Het zou kunnen.
Zoals bekend worden de Amerikaanse verkiezingen georkestreerd als een sportwedstrijd, die in verband met de vele aandacht en dus verdienkansen tot het uiterste spannend moet worden gehouden. Achter de commerciële belangen van deze kermis liggen ongetwijfeld diepere strategieën ten grondslag. Zoals de buitengewoon pientere Frank Zappa tijden geleden al opmerkte: de verkiezingen zijn de amusementstak van het militair-industrieel complex.
Genoeg daarover, wat is het goede nieuws achter het knalsucces van schrijfster Astrid H.? Dat het boek nog absoluut niet dood is, zou je zeggen. Hetgeen ook al werd bewezen door de overigens uitstekend geschreven memoires van de charmante dorpsgek Gijp, die zelfs grote groepen alfabetisch uitgedaagden naar de boekwinkel wist te lokken.
De jongens en de meisjes van de echte literatuur zitten ondertussen te monkelen in een hoek. Er doemt een keuze op: zelfmoord plegen of toch maar een lucratieve thriller schrijven. In dit culturele klimaat valt niet te verwachten dat het aantal schrijversstipendia zal worden opgevoerd.
Desalniettemin, de echte diehards gaan natuurlijk gewoon door met schrijven, zoals de ware lezers lezen. Het is niet altijd lonend, meestal niet, maar een nominatietje voor een grote prijs wil nog wel eens helpen. De ECI Literatuurprijs, voorheen AKO Literatuurprijs, heeft sinds enige jaren een bijzondere band met Den Haag. De prijs wordt hier uitgereikt en er is een uitgebreid voorprogramma met lezers. Dit jaar wordt die lezersgroep gevormd door de parels van onze lycea. Ze lezen schoolsgewijs de zes genomineerde boeken en houden daarover een ‘battle’ die ik mag leiden. Zo ben ik nu al dagen bedolven onder een heerlijke hoop letters, een kwaliteitsimpuls aan het leven die ik iedereen kan aanbevelen. Naar de analyses van de scholieren is bij voorbaat al een Haagse plek genoemd: de Nieuwe Uitleg. Ben ook benieuwd hoe VCL en Maerlant, na hun battle buitenshuis (a la Holleeder), nu in de bieb zullen strijden.

Elke week bespreekt Marcel Verreck in Den Haag Centraal heden en verleden van een bijzondere Haagse plek.

In de Gevangenpoort was ik nog nooit geweest. Ooit betekende zo’n vaststelling niet minder dan een grote opluchting. Wie wel de binnenkant van het sinistere gebouw te zien kreeg, en niet tot het personeel behoorde, kon voor zijn ziel gaan bidden. Het waren rauwere tijden, zo wordt beweerd, en daarbij gaan we er voor het gemak aan voorbij dat in diverse delen van deze wereld de inventieve wreedheden nog steeds welig tieren.
De stille getuigen in het fascinerende labyrint van de Gevangenpoort zijn in hun ongenaakbare verschijningsvorm juist zeer veelzeggend. Op de ‘Stockzolder’ bevindt zich een ‘behandeltafel’ die weinig aan de verbeelding over laat. Gezelligheid kent geen tijd. Aan de muren bijlen en zwaarden die in de handen van al dan niet beschonken beulen hun werk hebben gedaan. Aan het plafond wappert een stropje, het schandblok ziet er angstaanjagend gebruiksklaar uit.
Mijn première in deze historische penitentiaire inrichting dank ik aan de Museumnacht van afgelopen zaterdag. Een sympathiek evenement dat veel leuke, geïnteresseerde mensen op de been bracht. De stad en de musea tintelden ervan.
Rondleidster Marjolijn bleek een begaafd verteller met een droogkomische ondertoon. Hoe moet je anders de wreedheden van het verleden tegemoet treden? Op de vraag of er ten tijde van deze afgrijselijke lijfstraffen toch wel sprake was van recht, gaf ze een verrassend antwoord. Natuurlijk waren de rijken in het voordeel, maar rechters konden niet zomaar wat aanklooien. Als er bewijs was, dan volgde een veroordeling. Dat daarbij nogal eens vitale lichaamsdelen uit het grotere verband werden getrokken, valt te verklaren uit volkswoede en wraakgevoelens. Om toekomstige snoodaards af te afschrikken werden de straffen uitgevoerd in de buitenlucht. De kadavers van geëxecuteerde criminelen bungelden daarna nog een tijdje in de Haagse zeewind.
Het was een buitengewoon onveilige tijd, vol duisternis, armoede, ziekte en geweld. Opsporing Verzocht werd nog niet uitgezonden. Attentie Buurtpreventie! had je hooguit in de rijkere kwartieren waar de schout en zijn rakkers paradeerden. DNA-onderzoek, telefoontaps, de Nationale Politie, de M.E., de AIVD, de N.S.A, drones, op elke hoek een camera, de alziende digitale ogen, het was er allemaal niet. Ook moesten onze arme voorouders een opsporingsridder als Peter R. de Vries ontberen. Dus áls er iemand werd gepakt, dan moest die er ook aan geloven. Blijft de vraag waarom veel mensen in deze overbeveiligde tijd minstens zo bang zijn.