(verschenen in Den Haag Centraal van 8-11-18)
Op tienjarige leeftijd valt Hetty Heynneman, dochter van een rubberplanter in Rasbitoeng, West-Java, uit een boom. Ze landt ongelukkig, krijgt een bacteriële infectie en het scheelt weinig of haar been moet worden geamputeerd. Een arts, die zijn sporen heeft verdiend op de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog én in mondaine ski-oorden (het leven kent soms zeer uiteenlopende hoofdstukken) weet met een slimme operatie het been te redden, maar Hetty zal de rest van haar leven mank blijven lopen.
En dat is nogal een leven. Er is de paradijselijke koloniale sfeer, met baboes en borreltafels, waarin Hetty en haar drie bekoorlijke jongere zussen hun jeugd doorbrengen.
Wanneer ze naar de H.B.S. in Batavia gaat, breekt in Europa de oorlog uit. In 1942 volgt de Japanse bezetting, daarna de eveneens gruwelijke Bersiap-tijd, waarna de onvermijdelijke verhuizing naar Nederland volgt. Het is een knik die in vele levensverhalen van Indische Nederlanders voorkomt.
De familie Heynneman belandt uiteraard in Den Haag, waar Hetty een leven leidt dat je zowel bijzonder als gewoon kan noemen. Haar grote liefde Karel is getrouwd, maar heeft zelfs aan twee vrouwen niet genoeg. In 2016 sterft ze op 94-jarige leeftijd na een val, waarbij ze haar linkerbeen (het goede notabene) te ernstig blesseert. Zo is de cirkel op een macabere wijze rond.
Je zou over dit eeuw omspannende leven een roman kunnen schrijven, maar dat is in deze bescheiden uitgave, getiteld ‘Hetty’, vooralsnog niet gebeurt. Henriëtte van Wermeskerken (vriendin van de familie) heeft, gevoed door gesprekken met familieleden en andere bronnen, een levensbeschrijving afgeleverd die daar wel nieuwsgierig naar maakt.
Geen stilistisch vernuft, een simpel verteld verhaal, gelardeerd met treffende anekdotes, geschreven in die altijd opgewekte onvoltooid tegenwoordige tijd. Waardevol, omdat dit leven zich langs de statiën der wereldgeschiedenis voltrekt. Met scenes en sprekende details, die worden behoed voor de vergetelheid. Zo gaat de slimme Hetty, wanneer de Japanners beginnen met het interneren van de Nederlanders, in de familiedossiers van het Algemeen Landsarchief op zoek naar mogelijke inlandse voorouders. Die vindt ze, haar voorvader Barend Barendszoon, VOC-bootsman, viel ooit in het havenstadje Cheribon voor een lokale schone. De foto’s die deze uitgave sieren tonen dan ook onmiskenbare Indische trekken.
In 1942 betekent dat echter dat de meisjes op hun pendaftaran (hun registratiebewijs) niet als ‘Belanda-totok’ maar als ‘Belanda-Indo’ worden aangemerkt. Zodoende kunnen ze in hun eigen stadsdeel Menteng blijven wonen en worden ze niet geconcentreerd in de gebieden die omineus als ‘beschermde wijken’ worden aangeduid.
Deze tijden zijn in de Nederlandse literatuur vaak en indringend beschreven, maar de particuliere lotgevallen in dat wonderlijke land blijven de verbeelding prikkelen.
Ook met de verwikkelingen in het Haagse leven van Hetty zou een schrijvende achterkleinzoon van Louis Couperus wel raad weten. Het onontbeerlijke noodlot-motief dienst zich levensgroot aan. De vrolijke, aantrekkelijke, maar mank lopende Hetty acht zichzelf vanwege haar handicap niet geschikt als getrouwde vrouw. Daar laat je toch graag een fijnschrijver met psychologisch inzicht op los. Hetty schenkt haar hart dus aan een erkende womanizer, met medeweten overigens van diens wettige echtgenote. Dit boek bevat voorts ook enige tragikomische confrontaties met andere dames, die het leven van deze Karel kleurden. Maar de dinsdagavonden in het welbekende etablissement ‘De Posthoorn’ zullen voor Hetty tot aan zijn betrekkelijk vroegtijdige overlijden ‘Kareltjesavonden’ blijven.
Ook met deze tamelijk onconventionele situatie in burgerlijk Herrijzend Nederland zou de romanschrijver aan de haal kunnen gaan. Voorlopig is deze levensbeschrijving er, die bij de lezer herkenning, mededogen en ook verwondering zal opwekken. Want wanneer het lange en veelbewogen leven van Hetty langzamerhand in deze tijden terecht komt, raak je toch gefascineerd door de dingen die gebeurd zijn en de oude mensen die dat allemaal hebben meegemaakt.
Henriëtte van Wermeskerken, Hetty.
Vaelde uitgeverij, Den Haag
Paperback, 86 pag., met zwart-witfoto’s
ISBN 978-90-829376-0-2
Prijs: € 16,95
Verschijningsdatum: 10 november 2018
Verkrijgbaar via de boekhandel en via boekenbestellen.nl